Şu anda üreme çağında olan kadın ver erkeklerin çoğu, öğrenim yılları içerisinde sağlık derslerinde üreme sisteminin nasıl çalıştığını tam olarak görmedi, dinlemedi, utandı veya o derste çok eğlendi. Daha sonra bu bilgiler sokaktan, arkadaşlardan, dergilerden veya kitaplardan öğrenildi veya hiç öğrenilmedi. Biz bir daha hatırlayalım. Keza gebelik oluşumunu sistematik bir şekilde düşünmek, infertilitenin anlaşılmasında da kolaylık sağlayabilir.
Üreme çağındaki bir kadında her ay overlerde bir grup aday yumurta (primordial follikül) uyarılmakta ve aralarından seçilen bir tanesi bölünme sürecini başlatmaktadır. Burada “yumurta” ve yumurtanın içerisinde büyüdüğü “follikül” (sıvı keseciği) tanımlarını birbirinden ayırd etmek gerekir. Yumurta hücresi gelişim uyarısına maruz kaldıktan sonra çevresindeki hücrelerden bir sıvı salgılanmaya başlar. Bu sıvı yumurtayı çevreleyerek gelişimi için gerekli maddeleri sağlayacaktır. Yumurta geliştikçe büyüyen bu sıvı keseciğine “follikül” adı verilmektedir. Follikül yumurtayı barındırmaktadır. Yumurta belirli bir olgunluğa ulaştığında follikül çatlayacak ve içerisindeki sıvı ile birlikte yumurta dışarı atılacaktır. Yumurta karın boşluğuna düştükten sonra tüplerden birinin içerisine geçecek ve burada döllenmesi için gerekli olan sperm ile karşılaşacağı bölgeye yerleşecektir.
Aday yumurta döneminden olgun yumurta aşamasına dek sürecek olan gelişme süreci çok uzun bir süre teşkil etmektedir. Her ay büyüyen tek bir yumurtanın gelişiminin yaklaşık 3 ay öncesinden başladığı bilinmektedir. Gelişen yumurta, ovulasyon yani yumurtanın çatlaması tetikleninceye kadar hücre bölünmesinin belirli bir aşamasında duraklar.
Büyüyen yumurta gelişimi süresince follikülden artan miktarda estrojen hormonu salgılayacaktır. Follikül belirli bir gelişimi tamamladığında artan estrojen düzeyi, follikülün çatlamasını sağlayan LH hormonunun salgılanmasını tetikleyecek ve LH düzeyindeki hızlı artış uyarısı ile yumurta son olgunluğuna kavuşacak ve yaklaşık 24-36 saat içerisinde yumurta follikül dışarısına atılacaktır. Bu hadiseye “ovulasyon” adı verilmektedir. Yumurta buradan tüplerden birinin içerisine geçecek, uterusa doğru ilerleyerek tüpün “ampulla” bölgesine ulaşacaktır. Ovulasyondan 2-3 dakika sonra yumurtanın tüpe geçtiği gösterilmiştir. Tüpe girişini takiben yaklaşık 30 saat içerisinde ampulla bölgesine ulaşan yumurtanın bu bölgede yaklaşık 30 saat kadar durakladığı bilinmektedir. Bu dönemde ampullar bölgeye ulaşan sperm ile döllenme (fertilizasyon) gerçekleşecektir.
Spermlerin vajen içerisinden, tüpün bu bölgesine kadar sürecek olan yolculuğunda büyük bir elemeye maruz kaldığı ve hareketlliliği en iyi olan spermlerin bu bölgeye ulaştığını bilmekteyiz. Vajende toplanan her 1 milyon spermden yaklaşık 1000 tanesi yumurtaya ulaşabilmektedir. Kaybın çoğu vajende gerçekleşmektedir. Rahim ağzı, spermleri yaklaşık 72 saatlik bir süreyle rezervuar olarak barındırmaktadır.
Yumurtaya ulaşan sperm, yumurtayı saran zara bağlanır. Sadece bir tane sperm bu zardan geçerek yumurta içerisine girebilir. Bu hadiseye döllenme “fertilizasyon” adı verilemekte ve ortaya çıkan yapı “embriyo” olarak adlandırılmaktadır. Fertilizasyonu takiben embriyo yaklaşık 3 gün tüpte kadıktan sonra rahim içerisine geçer. Rahim içerisindeki sıvıda yaklaşık 3-4 gün yüzen embriyo, bu sürenin sonunda kendisini saran zardan kurtularak rahim iç duvarına tutunur ve gebelik başlar.
İnfertilite problemi olmayan bir çiftin her ay hamile kalabilme şansı %20-25 civarındadır. Gebelikten korunmayan sağlıklı çiftlerin %57’si ilk üç ayda, %72’si 6 ay içinde, %85’i 1 yıl ve %93’ü ise 2 yıl sonunda gebe kalmaktadır. Çiftlerin yaklaşık %7-15’inde ise açıklanamayan nedenlerle gebe kalma süresi uzamaktadır. Çiftte önce infertilite nedeninin belirlenmesine çalışılmalıdır. Nedenin saptanması ile tedavi bu noktaya yönlendirilebilir.
Linkler:
1. Yumurta gelişimi ve ovulasyonu anlatan çok güzel bir animasyon: http://www.youtube.com/watch?v=nLmg4wSHdxQ
2. Fertilizasyon ve erken dönem embriyo gelişimi için çok güzel bir örnek: http://www.youtube.com/watch?v=vXNaTRs83hE&NR=1
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder